Ovaya hakim bir konumdadır. Halk arasında bu kaleye Çeper, Şeter kalesi gibi isimler de verilmiştir. İskender-i Zülkarney’nin buradan geçtiği ve bu kalede misafir edildiği için, bu kaleye Zülkarneyn Kalesi ismi verilmiştir. Bununla birlikte kalenin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu bilinmiyor. M.Ö. VI. yüzyılda bölgeye hakim olan Persler tarafından kurulduğu söyleniliyor. Çeper kalesi, Hani ilçesine yakın mesafede. Perslilerin o dönemde Hani’ye de egemen olduğu söyleniliyor
Roma Dönemi
Roma İmparatoru Markus Crasus bölgedeki önemli rakibi olan Partları ortadan kaldırmak amacıyla M.Ö. 55 yılında Suriye’ye gelerek Urfa’daki Abgar Krallığı bölgesine girdi. Crasus 50.000 kişilik kuvvetiyle Harran’a geldi. Ancak Part Krali I. Orod’un Ordusunun Süvari kuvvetleri komutanı Suren tarafından kuşatılarak bozguna uğratıldı. Böylece Suriye Abğar Kralığı ve Diyarbakır bölgeside dahil olmak üzere 15yıl Part işgali altında kaldı. daha sonra M.Ö. 9 Haziran 38’de Antakya’nın doğusunda yapılan savaşta Romalılar Partları yenip, Part ordusu komutanı Parkor’u öldürünce Diyarbakır dahil olmak üzere bölge tekrar Romalılara kaldı. İran ve Romalılar, Diyarbakırı ele geçirmek için yıllarca uğraştılar. 230’da Roma hâkimiyetine geçer. M.S.253 yılında Mezopotamya bölgesine giren Sasaniler önemli kale ve şehirleri almışlardır. Bölgeyi tekrar Sasanilerden almak amacıyla harekete geçen Romalılar, Sasaniler tarafından yenilgiye uğratıldı. Bu savaşların sonucunda Roma İmparatoru Valeianus Urfa taraflarında yapılan savaşta yenilmiş ve sürgün edildiği Babil’de ölmüştür. M.S 349 yılında bölgenin önemli şehirlerinden olan Diyarbakır’a II. Konstantin surları inşa etmiştir. Burayı Fars kralı II. Şapur büyük bir kuşatma ile ele geçirir. Tekrar Rumların eline geçer. Levon Kayser’in krallığının X. yılında (457 474) İranlılar tekrar şehri alır ve harabeye çevirirler. Rumlar tekrar şehri geri alır. Rumların hükmü fazla sürmeden imparator 1. Anastasyos (491-518)zamanında, İranlılar üçüncü kez buraları istila eder. 502 yılında Kral Kubat kenti ele geçirir.
Diyarbakır’da Roma eserleri: Dakyanus şehri kalıntıları: Şehir Amed-Lice yolu üzerinde Lice’nin 18 km batısında Fis Ovası yanında bir tepenin üzerinde kurulmuştur. Romalılar döneminden kalma olduğu söylenmektedir.
Dakyanus
Eshab-ı Kehf olayının Hristiyanlar da dahil olayın Roma imparatoru Decius(Decianus) zamanında, yani M.S. 250 civarında olduğunu belirtir. Muhatap ise zulümgören İsevilerdir. Tanınmış Kur’an alimi Fahreddin Razi de eserinde bu yere Efsus demektedir.Fis ovası Efes kelimesinden bozmadır.
İmparator Decius’un adı antik eserlerimiz hakkındaki kitaplarda veseyahatnamelerde sık sık geçmektedir. Ünlü gezginimiz Evliya Çelebi eski yapıların bir çoğunu “Takyanus eseridir” diye ona maletmektedir. Ortada Takyanus diye birRoma İmparatoru bulunmadığına göre bu ad Ebulfareç’in temas ettiği Decius’tengelmektedir.
Lice’de Dakyanus Antik kentinin bulunduğu Fis ovasının adı Efsus’tan bozmadır. Licede bulunan Antik şehrin ve Kralının adı
Dakyanustur.Lice bölgesi, MS 226 yılına kadar Roma-Part, 226 yılından sonra ise Roma-Sasani egemenlikleri arasında iktidar savaşlarına sahne olmuştur. Dakyanus Antik kentinin Roma döneminden kaldığı neredeyse %100’e yakın bir oranda ispatlanmıştır. Hani’den, Lice’ye giden yolun tam ortasında bulunan Dakyanus AntikKenti’nin etrafı surlarla çevrili olan, ören yerlerindeki yapı kalıntılarından, RomaÇağı sütun başlık ve altlıklarından, mevcut kalıntıların Roma Çağı’na ait olduğusöylenmektedir Olay Roma hükümdarları ile ilgilidir Hani’ye mücavir mekanDakyanus da Roma eseridir.
KAYNAK : HANİ KAYMAKAMLIĞI